Corona virüs ekonomiyi de vurdu

Virüsün ekonomiye etkilerini azaltmak için ABD 1,25 trilyon dolarlık, Almanya 605, İngiltere 397,1, Fransa 379,5, İspanya 220, Hollanda 110, Kanada 57,5, Polonya 52, İsveç 31, İtalya 27,5, IMF 50,Dünya Bankası 12, AB 40,7, Çin 15,9, Türkiye ise 15,5 milyar dolarlık paket açıkladı.

 

4,1 milyar dolarlık paket hazırlayan Japonya, ayrıca 193 milyar dolarlık

teşvik paketi hazırlıyor

 

Merkez bankaları, kesenin ağzını açarken, ABD Merkez Bankası’nın bir ay içinde 5,4 trilyon dolar likit sunacağı, Avrupa Merkez Bankası’nın piyasaları 1,2 trilyon dolara yakın tahvil alımıyla destekleyeceğigörülüyor

 

Dünya, Çin’in Wuhan kentinde çıkan ve hızla tüm dünyaya yayılan corona virüs ile sadece sağlık alanında değil ekonomik alanda da büyük bir mücadele yürütüyor. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu çok sayıda ülke COVİD 19’un (corona virüs) ekonomiye etkilerini azaltmak, yaşanabilecek bir ekonomik çöküntüyü engellemek için ardı ardına ekonomik paketler açıklarken, merkez bankaları da piyasaları trilyonlarca dolarlık likitditeyle destekliyor. Dünya, daha önce yaşanan ekonomik krizlere bu kadar büyük kaynaklar aktarmamıştı. Örneğin Almanya, 2008 yılındaki küresel mali krize 500 milyar avro ayırırken, bu kriz için 550 milyar avro ayırdı. Yine de piyasalar sakinleşmiş, ekonomi rayına oturmuş değil.

 

Basında yer alan bilgilere göre;

ABD: Ekonomiye 1,25 trilyon dolar aktaracak. Bu paranın 300 milyar dolarlık bölümü küçük işletmelere, 200 milyar doları salgından kötü etkilenen sektörlere, 250 milyar doları vatandaşlara (bin dolarlık çekler şeklinde) verilecek, 500 milyar dolarlık da vergi indirimleri yapılacak. Corona virüs ile mücadele ve aşı geliştirme çalışmalarında kullanılmak üzere 8,3 milyar dolarlık acil durum harcama paketi de açıklandı.

Almanya: Devletin ilk adımda 550 milyar avro (605 milyar dolar) değerinde krediyi garanti etmek için para musluğunu açacak. Devlet destekli kalkınma bankaları, hiçbir üst sınır olmadan kredi verecek. Almanya, 2008 yılındaki küresel mali krizde şirketlerine 500 milyar dolar civarında kredi açmıştı. 2024’e kadar yatırımları 12,4 milyar Euro (13,64 milyar dolar) artırma kararı aldı. Büyüklük gözetilmeden tüm şirketlere kredi sağlanacak. Vergi indirimleri sağlanacak. İşten çıkarmaların önlenmesi için tazminat ödemesi yapılacak. Devletin ya da eyalet yönetimlerinin zordaki şirketlerden hisse satın alacak. Kamu yatırımları artırılacak.

İngiltere: 330 milyar sterlinlik (397,1 milyar dolar) yeni ekonomi paketi hazırlandı. Devlet destekli kredi ve hibe verecek. İstihdamı, gelirleri ve şirketleri destekleyecek. Kamu sağlık hizmetlerini desteklemek için 6,5 milyar dolar ayrıldı. Hükümet büyük şirketlerden hisse satın alacak, böylece nakit girdisi sağlayacak. KOBİ’lere 5 milyon sterline (38,88 milyon TL) kadar, ilk 6 ayı faizsiz kredi verilecek. Turizm ve hizmet sektörüne uygulanan vergiler 2020 için kaldırılacak, böylece bu sektörde istihdam edilen yaklaşık 6 milyon kişinin de korunması hedefleniyor. Ülkenin en küçük 700 bin firmasına hibe olarak 10’ar bin sterlin (77 bin 769 TL) nakit para verilecek. Konut kredisi ödemelerine 3 ay ara verilecek.

Fransa: 300 milyar avrosu (330 milyar dolar) devletin kredi garantisi, 45 milyar avrosu (49,5 milyar dolar) geçici olarak işten çıkarılan çalışanlar için kullanılmak üzere 345 milyar avroluk (379,5 milyar dolar) önlem paketi hazırlandı. Salgından sarsılan Air France gibi büyük Fransız şirketleri gerekirse kamulaştırılarak kurtarılacak. Doğalgaz ve elektrik faturaları ile kiralar da gerekirse ertelenecek, işsizlik ücretlerini devlet ödeyecek.

İspanya: 200 milyar avroluk (220 milyar dolar) bir paket açıkladı. Bu paranın 117 milyar avrosu (128,7 milyar dolar) kamuya, kalan 83 milyar avrosu (91,3 milyar dolar) özel sektöre kullandırılacak. Finans sektörü, şirketler ve corona virüsten etkilenen yoksul vatandaşlara kaynak aktarılacak.

Japonya: Salgınla ilgili küçük ve orta ölçekli firmaların desteklenmesi için 4 milyar dolarlık bütçe paketi açıklayan Japonya, ayrıca 193 milyar dolarlık teşvik paketi hazırlıyor.

Hollanda: Zor durumdaki şirketler için 100 milyar avroluk (110 milyar dolar) paket açıkladı.

Kanada: Gelir desteği, ücret sübvansiyonları ve vergi ertelemelerinin dahil olduğu 82 milyar Kanada Doları (57,5 milyar ABD Doları) tutarında yardım paketi hazırladı. Paketin 27 milyar dolarlık (18,9 milyar ABD Doları) kısmı doğrudan halka verilecek destekleri içerecek. Kalan 55 milyar dolarlık  (38,6 milyar ABD Doları) kısmın da vergi ertelemeleri yoluyla iş dünyasının likidite ihtiyacına desteklemek için kullanılacak. Ülke, virüsle mücadele için ayrıca 728 milyon dolar ayırdı.

Polonya: Salgının ekonomiye etkilerini giderebilmek için 52 milyar dolar büyüklüğünde bir kurtarma paketi açıkladı. 

İsveç: Açıklanan 31 milyar dolarlık paketle, Nisan ve Mayıs aylarındaki bütün hastalık izinleri devlet tarafından ödenecek. Ülkede ayrıca şirketlerin maliyetlerini karşılamak için kısa dönemli işten çıkarma düzenlemeleri değiştirildi. Firmaların  sosyal güvenlik ve vergi ödemelerini de erteleme olanağı tanındı.

İtalya: Salgının en çok vurduğu ülkelerden İtalya’da virüsün ekonomiye etkilerini azaltmak için 25 milyar avroluk (27,5 milyar dolar) kaynak oluşturacağını açıkladı. Paketin 3,5 milyar avroluk (3,85 milyar dolar) kısmı sağlık sektörünün acil ihtiyaçlarına, 10 milyar avroluk (11 milyar dolar) kısmı ise aile ve KOBİ’lere ayrılacak.

Çin: Corona virüs salgınının ortaya çıktığı ve şu ana kadar en fazla ölümün verildiği Çin, virüsle mücadele için 15,9 milyar dolar kaynak ayırdı.

 

Türkiye: Salgının ekonomiye etkilerini azaltmak için hazırlanan 100 milyar liralık (15,5 milyar dolar) paket dün (18 Mart 2020) açıklandı. Pakette çeşitli sektörlerde vergi, SGK ödemelerinin ertelenmesi, vergi ertelemeleri, KDV indirimleri, konut kredileriyle ilgili düzenlemeler, Kredi Garanti Fonu limitinin 25 milyar liradan 50 liraya yükseltilmesi, nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemelerinin ötelenmesi ve gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlanması yer alıyor. Ayrıca, paketle, ihracatçıya stok finansmanı desteği, esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçlarının faizsiz ertelenmesi, sosyal amaçlı kredi paketlerinin devreye alınması, asgari ücret desteğinin devamı, kısa çalışma ödeneğini devreye alınması, en düşük emekli maaşının 1.500 liraya yükseltilmesi, ihtiyaç sahibi ailelere 2 milyar liralık nakdi yardım gibi uygulamalar da devreye alınacak.

Güney Kore: Salgının ekonomik etkisini azaltmak için 9,8 milyar dolarlık destek paketi açıkladı. Paket, sağlık sistemi, çocuk bakımı, açık hava pazarları gibi alanlara para aktarılmasını içeriyor.

Norveç: Virüsün ekonomiye etkisini azaltmak için 9,8 milyar dolarlık paket açıkladı. Paket temelde vergi ödemelerinin ertelenmesi ve istihdamın korunmasına yönelik eylemler içeriyor.

Avustralya: 12 Mart 2020 tarihinde 11,4 milyar dolarlık (6,8 milyar ABD Doları) ekonomiyi canlandırma paketi açıklayan Avustralya, ikinci bir paket üzerine çalışıyor.

Avusturya: Salgınla ilgili 4-6 milyar Euro (4,4-6,6 milyar dolar) arası bir yardım paketi planlandığı açıklandı.

Malezya: Virüsün ekonomiye etkisini azaltmak ve şirketleri desteklemek için ilkin 4,7 milyar dolarlık destek paketi ardından 232,4 milyon dolar tutarında fon paketi açıkladı. Fon, ücretsiz izin almak zorunda kalan işçileri desteklemek, elektrik ücretlerinde indirim yapmak, kamu finansal yardım paketlerini fonlamak için kullanılacak. .

Rusya: Salgınının etkilerinden korumak için 4,1 milyar dolar büyüklüğünde fon kuracağını açıkladı. Bu fonla ticaret, turizm ve havayolu şirketlerine destek olunacak.

Danimarka: 3,6 milyar Danimarka Kronu (540 milyon dolar) ekonomik kriz paketi hazırladı. Paket istihdamın korunmasına odaklı olacak.

 

-3 büyük uluslararası kuruluştan 102,7 milyar dolarlık destek paketi

 

IMF: Kuruluş, corona virüsün ekonomiye etkileriyle mücadele eden ülkeler için 50 milyar dolarlık kaynak ayırdı. Söz konusu kaynağın 10 milyar doları az gelişmiş ülkeler için 40 milyar doları ise orta gelir düzeyindeki ülkeler için kullanılacak.

Dünya Bankası: Banka, corona virüsü salgının yayılmasının önüne geçmek amacıyla 12 milyar dolarlık kaynak ayırdı. Kaynak, öncelikle en yoksul ve en çok risk altındaki ülkelere aktarılacak. Paketin içinde düşük maliyetli krediler, hibeler ve teknik yardım bulunuyor.

AB: Avrupa Komisyonu, corona virüs salgını ile mücadele etmek için 37 milyar avroluk (40,7 milyar dolar) yatırım destek paketi açıkladı.

 

-Merkez Bankaları kesenin ağzını açtı

 

ABD Merkez Bankası (FED): ABD Merkez Bankası New York Şubesi, corona virüs salgını nedeniyle olağandışı dalgalanmaların görüldüğü piyasalara toplam 1,5 trilyon dolarlık likidite sunma kararı aldı. Bu paranın 3 ay vadeli repo işlemiyle yapılan 500 milyar dolarlık bölümü 13 Mart’ta piyasaya enjekte edildi. Banka, 14 Mart’ta 3 ay ve 1 ay vadeli iki repo işlemiyle 500 milyar dolar daha sundu. Kalan 500 milyar doları Mart ayı sonuna kadar 3 ay ve 1 ay vadeli repo işlemleriyle piyasaya verilecek. Banka, piyasalara, haftada iki kez gecelik repo işlemleriyle en az 175 milyar dolar ve 2 hafta vadeli repo işlemleriyle en az 45 milyar dolar sunmaya da devam edecek.  

FED'in programladığı kısa vadeli repolarlarla birlikte, bir aylık süreçte 10 operasyonla piyasaya verilecek toplam tutarın 5,4 trilyon doları bulması bekleniyor.

Banka, 16 Mart’ta politika faizini 100 baz puan indirerek yüzde 0-0,25 aralığına çekti.

Piyasaların sorunsuz işlemesini desteklemek amacıyla gelecek aylarda hazine tahvillerinin kıymetlerini en az 500 milyar dolar ve ipoteğe dayalı tahvillerin ise en az 200 milyar dolar artıracağı kaydedildi. Böylece, toplam 700 milyar dolarlık parasal genişleme de başlatılmış oldu.

Avrupa Merkez Bankası (ECB): Banka yüzde 0,25 olarak uyguladığı faiz oranını değiştirmezken, 750 milyar avroluk (810 milyar dolar) tahvil alacak. Daha önceki taahhütleri ile bu yıl alacağı tahvil miktarı 1,1 trilyon avroya (1 trilyon 188 milyar dolar) çıkacak.

İngiltere Merkez Bankası (BoE): Faiz oranlarını 50 baz puan indirerek yüzde 0,75’den yüzde 0,25’e çekti. Banka, KOBİ’ler için yeni dönemsel fonlama programı uygulanmasına ve varlık alın programının 435 milyar sterlin (523,5 milyar dolar) seviyesinde devam etmesini de kararlaştırdı.

Japon Merkez Bankası (BOJ): Banka yüzde eksi 0,1 olan politika faizini değiştirmedi ama şirket tahvil ve bono alımlarında üst limiti toplamda 2 trilyon yene (21,5 milyar dolar) çıkaracağını, borsa yatırım fonu (ETF) alım miktarını yıllık 6 trilyon yen (64,4 milyar dolar) artırarak 12 trilyon yene (128,8 milyar dolar) yükselteceğini, Japon gayri menkul yatırım fonu (J-REIT) alımlarını da yıllık 90 milyar yenden (yaklaşık 1 milyar dolar) 180 milyar yene (yaklaşık 2 milyar dolar) çıkaracağını açıkladı.

İsviçre Merkez Bankası (SNB): Banka yüzde eksi 0,75 olan faiz oranlarını değiştirmedi.

Kanada Merkez Bankası (BOC): Banka, politika faizini ilkin yüzde 1,75’den yüzde 1,25’e, ardından yüzde 0,75’e indirdi.

 

-6 büyük merkez bankasından ortak hareket etme kararı

 

ABD (FED), Avrupa (ECB), İngiltere (BoE), Japonya (BOJ), İsviçre (SNB) ve Kanada (BOC) merkez bankaları, piyasaların ABD Doları cinsinden likidite teminini artırmak için koordineli hareket etme kararı aldı. 6 büyük merkez bankası, bir hafta süreli mevcut operasyonlarına ek olarak, 16 Mart 2020’den itibaren, gecelik endeks swapları (OIS) üzerinden 25 baz puandan (yüzde 0,25) 84 günlük vadeyle haftalık dolar vermeye başladılar.

 

-TCMB’den 100 baz puanlık faiz indirimi

 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, politika faizini 100 baz puan düşürerek yüzde 10,75’den yüzde 9,75’e çekti. Banka, reel kredi büyüme koşullarını sağlayan bankalar için yabancı para zorunlu karşılık oranlarını tüm yükümlülük türlerinde ve tüm vade dilimlerinde 500 baz puan (yüzde 5) indirdi ve bu yolla piyasaya yaklaşık 5,1 milyar dolarlık döviz ve altın likiditesi vereceğini açıkladı. Yalnız, 1-19 Mart döneminde bankanın repo ihaleleriyle piyasaya verdiği TL geçen yılın aynı dönemine göre artış bir yana azaldı. Geçen yıl, 1-19 Mart döneminde repo ihaleleriyle piyasaya 229 milyar lira veren Merkez Bankası, bu yıl aynı dönemde bu miktarı 213 miyar liraya (yaklaşık 33 milyar dolar) indirdi.

 

Türkiye’nin açıkladığı ekonomik paketle yapılacaklar;

Perakende, AVM, demir ve çelik, otomotiv, lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro, konaklama, yiyecek ve içecek, tekstil ve konfeksiyon ve etkinlik ve organizayon sektörleri için muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ödemeleri 6’şar ay ertelenecek.

Konaklama vergisi Kasım ayına kadar uygulanmayacak.

Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemeleri Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle ertelenecek.

İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranını yüzde 18’den yüzde 1’e indirilecek. 

Salgınla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemelerinin asgari 3 ay ötelenecek, gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlanacak.

İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verilecek. 

Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçları, Nisan, Mayıs ve Haziran dönemleri anapara ve faiz ödemeleri 3 ay süreyle ve faizsiz olarak ertelenecek.

Kredi Garanti Fonu limitini 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkarılacak. Kredilerde öncelik, gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecek. 

Vatandaşlar için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketlerinin devreye alınması teşvik edilecek. 

500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktar yüzde 80’den yüzde 90’a çıkarılacak ve böylece asgari peşinat tutarı yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülecek. 

Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesini sağlanacak.

Asgari ücret desteği devam ettirilecek.

Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesini temin edilecek.

Kısa çalışma ödeneğini devreye alacak, bundan faydalanmak için gereken süreçler kolaylaştırılacak ve hızlandırılacak. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verilirken, işverenlerin de maliyetini azaltmış olacak. 

En düşük emekli maaşı 1.500 liraya yükseltilecek. 

Emeklilerin bayram ikramiyesi Nisan ayı başında ödenecek. Yine emeklilerin maaş promosyon ödemeleri, şubelere gitmelerine gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılacak. 

Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığının belirlediği kriterler baz alınarak ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılacak. 

İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresi 4 aya çıkarılacak. 

Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılar için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programı devreye alınacak.